1,5 miljoen euro om fake news gemakkelijker te ontmaskeren

Premier Charles Michel (MR) wil dat jongeren stemmen 'met kennis van zaken' en kondigt daarom de oprichting van een factcheckfonds aan.

Michel maakte het nieuws bekend tijdens zijn regeringsverklaring - waar het meteen voor rumoer zorgde op de oppositiebanken.

Volgens de premier is de bedoeling van het factcheckfonds dat burgers geïnformeerd kunnen stemmen. "Want we trappen te vaak in de val van fake news. Zonder altijd te checken of te verifiëren of dat wel klopt. (...) Factchecking is essentieel in een samenleving die gebaseerd is op waarden en vrijheden", onderstreept Michel.

Het idee om een factcheckfonds op te richten, komt voort uit een expertengroep met academici en journalisten die sinds mei bij elkaar zit. Deze expertengroep is een initiatief van minister van Digitale Agenda Alexander De Croo (Open Vld). "Het kan nooit de bedoeling zijn dat overheden zelf gaan bepalen wat juist en fout nieuws is. Wel moeten we burgers weerbaar maken zodat ze zelf kunnen uitmaken wat accurate informatie is", zegt de liberaal.

Met dit nieuwe fonds wil De Croo allerlei initiatieven stimuleren die burgers helpen om desinformatie te ontmaskeren. "Dat is niet onbelangrijk in de aanloop naar de nationale verkiezingen in mei. We weten dat buitenlandse propagandisten op vinkenslag liggen om het democratisch debat in ons land te verstoren", benadrukt De Croo.

Concreet krijgt het fonds een startbudget van 1,5 miljoen euro. Vanaf begin volgend jaar zullen bedrijven, universiteiten, ngo's en start-ups hun projecten kunnen indienen. Het is voorlopig onduidelijk hoeveel projecten steun zullen krijgen.

Het lijkt niet de bedoeling dat mediabedrijven meedingen naar geld uit het factcheckfonds om hun berichtgeving te bekostigen, zoals dat vandaag al mogelijk is via het Fonds Pascal Decroos, dat onderzoeksjournalistiek aanmoedigt.

Het nieuwe factcheckfonds moet vooral technologische vooruitgang faciliteren. Minister De Croo denkt bijvoorbeeld aan gereedschap dat burgers toelaat te achterhalen welke organisaties of bedrijven achter bepaalde online advertenties schuilgaan, of tools die het mogelijk maken om echte beelden van gemanipuleerde te onderscheiden.

Daar blijkt wel nood aan, zeker bij jongeren. Voor bijna de helft van de Vlaamse jongeren is Facebook de belangrijkste nieuwsbron, volgens een onderzoek van de Arteveldehogeschool. Maar volgens diezelfde studie zijn ze slecht in fake news herkennen.

Cambridge Analytica

Internationaal is er, sinds de verkiezing van de Amerikaanse president Donald Trump en het Cambridge Analytica-schandaal veel meer aandacht voor het gevaar van nepberichtgeving. Onder meer in Scandinavië en het Verenigd Koninkrijk zijn intussen meerdere initiatieven opgestart. Ook de grote internetbedrijven zien (stilaan) hun verantwoordelijkheid onder ogen. Google schonk al meermaals geld aan een aantal start-ups die rond factchecking werken.

"Het is vooral zaak om alle goede dingen die er vandaag al gebeuren - in België en in het buitenland - nu eens samen te brengen onder hetzelfde dak", reageert mediaprofessor Lieven Demarez (UGent/Imec), die ook in de expertengroep zetelt. "Samenwerken is essentieel om een stap vooruit te zetten in de strijd tegen fake news. België heeft veel troeven om hier een koploper in te worden. Zo hebben we Brussel, de Europese hoofdstad, waar veel regelgeving rond fake news wordt gemaakt."

JEROEN VAN HORENBEEK