"Ontwikkelingssamenwerking is het beste wapen tegen IS"

Samen met premier Charles Michel (MR), buitenlandminister Didier Reynders (MR) en staatssecretaris voor Asiel Theo Francken (N- VA) woont minister van Ontwikkelingssamenwerking en vicepremier Alexander De Croo (Open Vld) vandaag in New York de VN-top over vluchtelingen en migratie bij.

Het feit dat VS-president Barack Obama zijn schouders onder de conferentie zet, is volgens De Croo een positief signaal. "Wereldleiders als Obama tillen het thema voor het eerst naar een hoger niveau. Hopelijk wordt dit het moment waarop wij Europeanen verder zullen kijken dan onze kerktoren. Veel Belgen beperken het probleem tot een fenomeen waarbij arme mensen massaal naar het Westen komen. Maar de realiteit is dat 86 procent van de 65 miljoen vluchtelingen en ontheemden in ontwikkelingslanden terechtkomt. Slechts een heel klein deel belandt in rijkere landen als België."

Een jaar na het uitbreken van de Europese vluchtelingencrisis leidt de EU-Turkije-deal ertoe dat vluchtelingen uit Syrië en Irak 'opgestapeld' worden in kampen waar ze net genoeg eten, onderdak en onderwijs krijgen. Een toekomst opbouwen, is bijzonder moeilijk. Wat vindt u van die situatie?

"Die regio heeft meer solidariteit en meer investeringen nodig. Helaas weigert een aantal landen de schok van de crisis mee op te vangen. Bijvoorbeeld Rusland en Saudi-Arabië laten het afweten. Ook in Europa houden een aantal Oost-Europese landen zoals Hongarije zich grotendeels afzijdig. Als je weet dat de vluchtelingen nog tien jaar in die kampen kunnen zitten, moet je erop toezien dat ze meer kansen krijgen om hun leven op te bouwen.

"Uitzichtloosheid vergroot niet alleen het risico dat ze ten prooi vallen aan mensensmokkelaars, maar ook dat ze vatbaarder worden voor extremistische ideeën. Ontwikkelingssamenwerking is het beste wapen tegen IS. Onvermijdelijk zullen we ontwikkelingssamenwerking meer als een veiligheidsdepartement moeten zien."

Ontwikkelingshulp als antiterreurmaatregel? Klinkt een beetje raar. Doorgaans wordt internationale samenwerking gezien als een middel om mensen in arme landen aan een gezonder, langer en gelukkiger leven te helpen, niet als een middel om potentiële terroristen af te schrikken.

"Als je kijkt naar de hoofdreden waarom ontwikkelingssamenwerking de jongste dertig jaar zo weinig resultaten heeft geboekt, dan heeft dat vaak te maken met het feit dat de stabiliteit in vele arme landen dramatisch was. Een burgeroorlog doet de ontwikkeling van een land vaak teniet. Vandaar dat je internationale hulp ook als een veiligheids- en stabiliteitsmaatregel moet zien: een land zonder oorlog kan zich veel sneller ontwikkeling."

De Turkije-deal werpt een dam op die vluchtelingen verhindert naar Europa te reizen. Maar de relatie tussen Europa en Turkije is al enkele maanden barslecht. Houdt u soms uw hart vast voor de standvastigheid van dat akkoord?

"Ik hou in de eerste plaats mijn hart vast voor Turkije zelf. Ik ben de voorbije jaren een paar keer in dat land geweest en wat mensenrechtenactivisten en lokale journalisten me vertelden, was zeer verontrustend. Ook de recente massa-arrestaties zijn bijzonder erg. Dat maakt het steeds moeilijker om met Turkije akkoorden te sluiten. In onze contacten met Ankara moeten we die evoluties ook sterk afkeuren.

"Anderzijds: als je de deur met Turkije helemaal dichtslaat, heb je niemand meer om mee te praten. Maar goed, laat me duidelijk zijn: vijf jaar geleden was ik nog een groot voorstander van de Turkse toetreding tot de EU, nu acht ik die nauwe samenwerking uitgesloten."

Het migratievraagstuk weegt zwaar op de Europese politiek. Het thema bepaalde niet enkel het brexit-debat, maar zal ook een grote impact hebben op de verkiezingen in Frankrijk, Duitsland, Oostenrijk en Nederland. Hoe bepalend is migratie voor de Belgische politiek?

"Het probleem is dat Belgische politici dit thema te lang als een technische kwestie hebben afgehandeld. Jarenlang was er de zeer stigmatiserende aanpak waarbij migranten een uitkering kregen in de hoop dat het allemaal wel goed zou komen. In plaats van nieuwkomers door middel van onderwijs, bijscholing en taalonderwijs sterker te maken, hebben we hun de kans tot zelfontplooiing en sociale mobiliteit ontnomen. Dat verklaart dat in België zo veel tweede- en derdegeneratiemigranten in armoede leven. Wij geloven niet in dat pamperverhaal."

Wordt dat gebrek aan sociale mobiliteit ook niet verklaard door het stugge racisme, dat in Vlaanderen alomtegenwoordig is. Kijk maar naar de recente Marokko-uitspraak van uw partijgenoot Luk Van Biesen.

"Wat Luk heeft gezegd, is compleet fout, en de hele partij keurt zijn uitspraak af. Wij zien mensen als individuen die alle kansen moeten krijgen, niet als iemand waarop een stigmatiserend etiket gekleefd kan worden."

Net als de sp.a lijkt uw partij te worstelen met het migrantenthema. Logisch: aan de ene kant moet u tolerante toekomstoptimisten bedienen, aan de andere kant zit u met conservatieve kiezers die bang zijn voor alles wat nieuw is.

"Niet akkoord. Het standpunt van Open Vld is heel duidelijk: wij geloven dat we de toekomst van iedereen in de samenleving kunnen verbeteren door mensen sterker te maken en kansen te geven. Dat principe hanteren we voor elke persoon die legaal in ons land verblijft. We zeggen dat migranten onze waarden en normen moeten respecteren, maar ook dat discriminatie en racisme totaal onaanvaardbaar zijn."

Een jaar geleden deed de Duitse bondskanselier Angela Merkel de 'Wir schaffen das'-uitspraak. Wat denkt u over die woorden?

"Merkel had gelijk en ik heb weinig begrip voor zij die de uitspraak blijven demoniseren. Wat we wel onvoldoende hebben ingeschat, is dat heel wat Europese landen bewust hun plicht ontliepen en Duitsland in de steek lieten. Een aantal Oost-Europese landen geven gewoon niet thuis. Duitsland en enkele andere landen, zoals België, moesten het maar oplossen."

Zou Alexander De Croo ooit Wir schaffen das hebben gezegd?

"Euh, mijn Duits is niet zo goed. Maar ook België heeft de klus geklaard. We hebben de voorbije jaren 65.000 vluchtelingen opgevangen en er hoeven geen mensen op straat te slapen. Wat meer is: de zware spanningen en opstanden omtrent het asielprobleem die we in sommige van onze buurlanden hebben gezien, zijn ons bespaard gebleven. Dat is geen toeval: dat heeft misschien meer met de wijsheid van vele Belgen te maken dan met het beleid. Wordt het niet eens tijd dat we de Belgen bedanken voor hun koelbloedigheid en hun openheid van geest?"